Bala dúnyaǵa kelgende birinshi bolıp ana sútinen dám tartadı. Balanıń ana súti menen azıqlanıw intellektuallıq hám emocionallıq rawajlanıwdıń negizi bolıp tabıladı. Al, ana sútinen tatıp kórmegen bala kópshilik jaǵdayda hálsiz bolıp keledi.

Bala tuwılǵanın yarım saat bolǵanınan aq ana sútin emedi. Emiw waqtında balanıń barlıq aǵzaları háreket etedi. Basındaǵı qan aylanısı jaqsılanıp, jaq súyekleri menen awız, erin bulshıq etleri tez rawajlanadı. Oǵan eń aldı menen uwız beriliwi anıq. Sebebi, uwızdıń quramında balanıń dimarlanıwına tásir etetuǵın vitaminler bar. Qızıq tárepi bala ósken sayın ana súti quramındaǵı paydalı elementlerdiń quramı da ózgerip baradı eken.

Ana sútiniń ózgesheligi

Hár bir ananıń súti ózgeshelikke iye. Nege degende olardıń quramı balasınıń mútájligine qarap ózgerip otıradı. Ana sútiniń ózgesheligi mınalarda: ol hesh qashan aynıp ketpeydi, onı hesh jerden satıp ala almaysız. Qánigelerdiń aytıwına qaraǵanda ana sútinde basqa ónimlerde ushıraspaytuǵın 400 túrli paydalı elementler gezlesedi eken. Mısalı, mal sútine qaraǵanda ana sútinde balaǵa kerekli bolǵan A, E, D vitaminleri kóp eken. Ana sútiniń quramında mınalar kiredi: belok, may, hár kıylı vitaminler, gormonlar, temir, suw, mineral duzlar, kalciy, fosfat, jasaw ushın kerekli bolǵan mikroelementler. Ana sútinde arnawlı fermentlerdiń hám burınnan qáliplesken kuramınıń bolıwı balanıń awqatlanıw waqtında bakteriyalardıń taralıwına keri tásirin tiygizip, paydalı mikroelementlerdiń rawajlanıwına tiykar jaratadı. Uzaq waqıt ana sútin emgen balalardıń, keleshekte gipertoniyalıq, qantlı diabet penen siyrek awıratuǵın qánigeler tárepinen anıqlanǵan. Ana súti miy tkanblarınıń rawajlanıwına hám intellekttiń qáliplesiwine tásir etedi.

Emiziwdiń ana hám balaǵa paydalı tásiri

Ana sútin emetuǵın balalardıń ana menen tıǵız baylanısta bolatuǵını anıq. Emiziw ananıń den sawlıǵına paydasın tiygizedi. Ol anada bolatuǵın bezler menen isiklerdiń payda bolıwınıń aldın aladı.

Psixologlardıń aytıwına qaraǵanda, emiziw waqtında ananıń mehri menen balanıń bawırına basıwı, sóylewi, mańlawına iyiskelewi, sıypalawı, erkeletiwi arqalı bala menen ana arasındaǵı uzaq jıllarǵa baylanıstırıp turatuǵın muhabbat, bir-birin qıymawshılıq sezimleri qáliplesedi, balanıń fizikalıq, psixologiyalıq, ruwxıy dúnyası jaqsı qáliplesedi. Ana sútin emgen bala ózgeler menen tez tabısı ketetuǵın, adamlarǵa miyrimli bolıp keledi. Emiziw ananı da balanı da jaqsı sezimge bóleydi. Balanıń tatlı uyqılawı sút quramındaǵı belok arqalı ámelge asadı.

Ilimpazlardıń izertlewleriniń nátiyjesi

Hár kıylı izertlewlerdiń nátiyjesinde ana sútiniń bala ushın paydalı ekenligin shet elli ilimpazlar dálillep kelmekte. Amerika shıpakerlerdiń associaciyası jurnalı járiyalaǵan maqalada balalarǵa on jıl dawamında ótkerilgen intelleketuallıq testlerdiń nátiyjesinde, bala tuwılǵan dáslepki toǵız ayda ana sútin emgen balalarda aqıl-oyı anaǵurlım ozıq bolǵan. Ilimpazlar miydıń rawajlanıwında ana súti quramındaǵı galaktozalar menen birge ananıń aymalıw psixologiyalıq jaqtan júdá paydalı eken. Norvegiya ilim hám texnika universiteti qánigeleri de bull tájiriybelerdi qollap-quwatlaǵan. 345 balaǵa arnawlı test alıp barǵan doktor Torsteyn Vik basqarǵan ilimpazlar toparı 1 jasqa degen erte emiwden shıǵıp ketken balalardıń óz qatarlarına karaǵanda sana-sezimi tárepinen anaǵurlıq tómen ekenligin anıqlaǵan.

YuNISEF, BMSh tıń janındaǵı balalar qorı balanı emshek penen emiziw dáwiri eki jıl ekenin hám 6 ayǵa deyin emshek sútinen basqa hesh nárse bermew kerek ekenligin eskertedi.

H.Atajanov,
Jurnalist.